تقابل تولید داخل با واردات

تقابل تولید لوازم خانگی با واردات با اتخاذ سیاست های کاهش ۱۰ میلیارد دلاری در چرخه واردات و تاکید بر تقویت ساخت داخل  وارد فاز جدیدی شده است. تولیدکنندگان برخی از برندهای خارجی که در زمینه تولید لوازم خانگی در ایران فعالیت دارند، از اینکه دولت و متولیان وزارت صنعت، معدن و تجارت تمام نگاهشان را به سمت تولیدات داخلی و آن هم برخی محصولات بی‌كیفیت دوخته‌اند، گلایه‌مند هستند و می‌گویند نباید با حمایت‌های بدون شرط، فقط فضا را برای عده‌ای فراهم کرد که هر محصول بی‌کیفیتی را وارد بازار کنند. در همین رابطه، دبیر انجمن لوازم خانگی ایران درباره بازار لوازم خانگی معتقد است، در حال حاضر بازار لوازم خانگی ایران به تولیدات شرکت‌های که تولید مشترک می‌کنند نیاز دارند. البته برخی هم بر این باورند که صنعت در شرایطی می‌تواند رشد پایداری داشته باشد که دارای فضای رقابتی باشد در غیر این صورت انحصار زمینه رانت و فساد را به وجود می‌آورد. از سوی دیگر، برخی از تولیدکنندگان و صادرکنندگان لوازم‌خانگی با انتقاد از ممنوعیت واردات این دست از محصولات به کشور می‌گویند که تداوم این ممنوعیت می‌تواند به تولید و حتی صادرات کشور نیز آسیب بزند؛ زمانی که واردات اتفاق نیفتد، رقابتی شکل نمی‌گیرد، زمینه قاچاق فراهم می‌شود و چون تولیدات داخلی بیشتر صرف بازار داخل می‌شود، به‌تدریج صادرات نیز کاهش پیدا خواهد کرد. در مقابل وزير صنعت، معدن و تجارت كه متولي اين بخش است، سخنان فعالان اين حوزه را فرار رو به جلو مي خواند به اين معني كه توجيهي براي كالاهاي بي كيفيتشان در بازار باشد. 

در یک سال گذشته بازار لوازم‌خانگی به دلیل محدودیت‌های که در زمینه تامین قطعات به وجود آمد، شرکت‌هایي مانند سامسونگ ایران نتوانستند به تولید خود ادامه دهد، هرچند مدیران ایرانی این شرکت اعلام کردند که از خط تولید شرکت برای تولید محصولات مشابهی با برندهای شرکت‌های معتبر چینی رایزنی‌هایي کرده‌اند و تولیدات آن عرضه خواهد شد، بااین‌حال برخی رقبای داخلی به دنبال فضاسازی علیه شرکت‌های مشترک هستند تا بازار داخلی را به طور انحصاری در اختیار بگیرند. این در حالی است که تجربیات یک‌ساله گذشته نشان داده است، بدون حضور این تولیدکننده‌های مشترک تمام تقاضای لوازم خانگی در داخل پاسخ داده نخواهد شد.  

بنابراین موجی که امروز برخی تولیدکننده‌های لوازم خانگی به دنبال آن هستند، عکس‌العمل‌های خوبی به دنبال نخواهد داشت و قاچاق بیشتر کالا، تمایل بیشتر مردم به خريد کالای خارجی و مقاومت در خرید کالای داخلی و عقب انداختن خرید و ... را در پي خواهد داشت. بنابراین تولیدکننده‌هایي که به دنبال حذف سایر رقبا هستند نباید فضا را به سمت آسیب به صنایع داخلی و حتی مونتاژی ببرند، بلکه باید فضا را به سمت اعتماد بیشتر برده تا مصرف‌کننده‌ ایرانی به جای خرید لوازم‌خانگی صددرصد تولید خارجی به سمت کالاهای داخلی و تولید مشترک برود. در هر صورت نباید فراموش کرد که در سال‌های گذشته چه بالایی بر سر شرکت ارج، آزمایش و لوازم خانگی پارس آمد باید مراقب باشیم تا این اتفاقات دوباره تکرار نشود.

یکی از مشکلاتی که امروز در نتیجه ممنوعیت و محدودیت واردات ایجاد شده فضای انحصاری است که برخی بازارها همچون لوازم خانگی را تهدید می‌کند. هرچند انتظار می‌رود که وزارت صنعت، معدن و تجارت حامی تمام تولیدکنندگان باشد. برخی از شرکت‌های تولیدکننده مدعی هستند که کاملا به خودکفایی رسیده‌اند و این حق آن‌ها است که به عنوان تولید ملی صددرصد از آن‌ها حمایت شود؛ اما در واقعیت اینگونه نیست و وقتی وارد جزئیات تولید می‌شوید این نکته بارز می‌شود که بسیاری از همین شرکت‌ها وابسته به خارج هستند. نمونه بارز آن تحریم‌های یک سال اخیر است که در این مدت شرکت‌های تولیدکننده لوازم خانگی که مدعی تولید داخل صددرصدی بودند نه تنها نیاز بازار را تامین نکردند بلکه تولیدشان کاهش یافت و تنها در حد شعار به طبل تولید ملی می‌کوبیدند تا بتوانند فضایي را ایجاد کنند که دولت برای رقبای آن‌ها که کالای با کیفیت‌تر با تولید مشترک ایرانی و کره‌ای تولید می‌کردند را کنار بزنند. بنابراین واقعیت این است که وزارت صنعت، معدن و تجارت باید همه تولیدکننده‌ها را به یک چشم ببیند و روشی غیر از این باعث عقب‌ماندگی بیشتر صنعت لوازم خانگی خواهد شد.

در اين راستا، حبیب‌الله انصاری دبیر انجمن لوازم خانگی ایران درباره بازار لوازم خانگی به خبرگزاری موج گفت: در حال حاضر بازار لوازم خانگی ایران به تولیدات شرکت‌هایي که تولید مشترک می‌کنند نیاز دارند، هرچند در شرایط کنونی بخش عمده‌ای از قطعات و تجهیزات لوازم خانگی در داخل کشور تولید می‌شود.

از سوی دیگر، یک عضو اتاق بازرگانی ایران هم با اشاره به اینکه آن‌هایی که در صنعت بیشتر از فشار تحریم‌ها گلایه داشتند، همان‌هایی هستند که بیشترین سود را از این وضعیت بردند، افزود: برخی از این تولیدکننده‌های داخلی که مدعی تولید ملی هستند، علاوه بر اینکه در یک سال گذشته ارز 4200 تومانی گرفتند و از اختلاف ارز دولتی و قیمت کالای عرضه‌شده در بازار که با نرخ ارز آزاد بود سود بالایی بردند و همین افراد در زمان مصاحبه‌های خود اعلام می‌کردند از نظر فضای اقتصادی در تنگنا هستند و همواره گلایه‌مند بودند. مجیدرضا حریری با بیان این‌که صنعت کشور باید دارای فضایی رقابتی باشد، افزود: صنعت در شرایطی می‌تواند به رشد پایدار برسد که دارای فضای رقابتی باشد در غیر این صورت انحصار زمینه رانت و فساد را به وجود می‌آورد، موضوعی که در یک سال گذشته در اقتصاد ایران به شدت قابل مشهود بود.

اين در حالي است كه رضا رحماني وزير صنعت، معدن و تجارت نيز در واكنش به سخنان اخیر ريیس اتحادیه فروشندگان لوازم خانگی درباره برندهای جعلی گفت: به این کار می‌گویند فرار رو به جلو و معنی‌اش این است که خودم می‌گویم این چه وضعی است تا شما به من نگویید چرا اوضاع این چنین است! او ادامه داد: اولا علما گفته‌اند که البینه علی المدعی. ما باید این جمله را در کشورمان فرهنگ کنیم. اگر کسی ادعا می‌کند، خودش مدارک را ارايه کند. در ثانی ایشان خودش ريیس این اتحادیه است اگر چنین چیزی صحت دارد اول باید خودشان پیگیری کنند. مثل این می‌ماند که من بگویم در حوزه کاری‌ام مشکلی وجود دارد و کاری برایش انجام ندهم. او تاكيد كرد كه يكي از اولويت هاي امسال وزارتخانه پيگيري توليد اوازم خانگي داخلي است كه اكنون در برخی اقلام روند تولید لوازم خانگی خوب بوده است و بازار دارد در اختیار تولیدکنندگان داخلی قرار می‌گیرد و این اتفاق بسیار خوبی است. رحمانی با اشاره به این‌که برخی از تولیدات لوازم خانگی داخلی است اما با برند خارجی توزیع می‌شود، اظهار کرد: من خودم چنین چیزی را دیده ام و فروشنده معتقد است كه خريدار چنين حالتي را بيشتر مي پسندد در حالي كه ما هم می‌توانیم برندسازی کنیم و هم فرهنگسازی. در زمینه توليد لوازم خانگي روز به روز در حال پیشرفت هستیم تا جایی که برخی از کالاهای ما امروز به اروپا صادر می‌شود. او با بیان این‌که به زودی همین تلویزیون‌های سامسونگ که برخلاف همه قراردادها نمایندگی‌شان را در ایران تعطیل کردند با نمونه های داخلی جایگزین می‌شوند، افزود: اكنون تلويزيون هاي داخلي در حال ساخت است كه پلت‌فرمش طراحی و قطعاتش تولید شده و تا دو ماه آینده با نام ایرانی وارد بازار می شود. وزیر صمت تاکید کرد: ما در کنار تولیدکننده هستیم و اگر به معاونت صنایع ما اعلام کنند و اثبات شود که تولیدکننده هستند حتی اگر کمتر از حد نیاز ما تولید کنند بازهم از آنان حمایت‌های تعرفه‌ای انجام خواهد شد.

به نظر می‌رسد، در حال حاضر فضای تحریم و محدودیت‌ها به گونه‌ای شده كه برخی به دنبال گرفتن ماهی از آب گل‌آلود هستند چراکه پیش از این مدعی بودند صنعت با مشکل نقدینگی مواجه است، در حالی که پیش از تحریم ها کالاهای خود را شش ماهه می فروختند و امروز با وجود فضای تحریم به دلیل انحصار به وجود آمده تنها نقدی می فروشند. بنابراین فضای انحصار باعث شده، علاوه بر اینکه به دنبال فشار به دولت برای گرفتن تسهیلات ارزان قیمت هستند از طرف دیگر کالاهای خود را هم قیمت کالای خارجی و به صورت نقدی عرضه می کنند.   البته نقدهای بسیاری بر برخی تولیدکننده های داخلی وجود دارد که از یک سو اعلام می کنند صنعت نیاز به 26 برابر نقدینگی بیشتر دارد، اما از سوی دیگر سرمایه خود را به صنایع دیگر همچون پتروشیمی منتقل کرده اند. این در حالی است که بازار داخلی کشش عرضه بالاتری از لوازم خانگی دارد. از طرف دیگر لوازم خانگی شبیه خودرو نیست، به راحتی قاچاق می شود و تنوع آن بسیار مهم است که تولیدکننده باید روی این بخش تمرکز کنند، نه اینکه به دنبال تخریب رقبای دیگر باشند، به عبارت دیگر یکی از علل استقبال از برند های خارجی همین تنوع در مشخصات و طراحی است که شرکت های داخلی چندان توفیقی در این بخش به دست نیاورده‌اند.